Israel en Palestina - Zondag 3 april

Programma: Jeruzalem

  • Tempelberg: Rotskoepel en Al Aqsamoskee
  • Bethesda – Sint Annakerk
  • Via Dolorosa (kruisweg)
  • Heilig Grafkerk
  • Yad Vashem (Holocaust Memorial)

Klik hier voor het fotoverslag van deze dag

Uit het dagboek van Mia:

Geen sprake van zondagsrust: om 8 u. de bus op.
Het wordt een spannende dag vandaag want een bezoek aan het Tempelplein staat op het programma, een plaats waar een klein incident kan uitgroeien tot een stevige rel. Het is aanschuiven aan het checkpoint (zo ondervinden we aan den lijve wat Palestijnen meermaals per dag moeten ondergaan). Niemand heeft messen of scharen (of andere verdachte voorwerpen) in zijn rugzak; we worden goedgekeurd om het Tempelplein te betreden. Tot we enkele stappen hebben gezet! De gids had er op aangedrongen dat iedereen een lange broek zou dragen en de schouders zou bedekken. Iedereen heeft deze raad opgevolgd, maar dat blijkt vandaag onvoldoende. Gelukkig zit mijn oud zomertruitje in mijn rugzak en kan ik Josette helpen met een sjaal want zij heeft haar trui op de bus laten liggen. Mannen daarentegen mogen ongehinderd met korte mouwen het plein op.

Het Tempelplein is heel belangrijk voor de moslims. Je hebt er de Al Aqsa-moskee en de Rotskoepel, de plaats waar Mohammed ten hemel zou zijn gestegen. Het is voor moslims de derde belangrijkste heilige plaats na Mekka en Medina.
De Al Aqsa-moskee heeft een lange geschiedenis. Vroeger stond hier de Joodse tempel die enkele keren werd verwoest. Van de tempel rest alleen de westelijke steunmuur, de klaagmuur, die dan voor de Joden weer heel belangrijk is. Het is ook de plaats waar Abraham zijn zoon Isaak had willen offeren. Na de verwoesting van de tempel verrezen hier achtereenvolgens een resem belangrijke gebouwen. Het was onder meer het paleis van de koningen van de kruisvaarders. Uiteindelijk werd er in de zevende eeuw een moskee gebouwd. We zien een groep Palestijnse vrouwen tegen de zijmuur uit de Koran lezen. Mannen wassen zich ritueel om de moskee te kunnen binnen gaan. Overal zitten mensen alleen of en groepjes in de Koran te lezen.
Een groepje Joden, onder wie ultra orthodoxen, wandelen geëscorteerd door een tiental militairen over het plein. Dit is ongebruikelijk want gelovige Joden komen daar normaal niet omdat ze bezorgd zijn dat ze eventueel zouden kunnen staan op de plaats van het Heilige der Heiligen...
Wanneer ze voorbij de moslimvrouwen passeren, beginnen die luid te scanderen: Allah akbar!
Dit is regelrechte provocatie. Ik vind het wel spannend! Gelukkig gaan de Israëli’s rustig voorbij en wandelen ze het plein af. Oef!
Als Bert en ik even poseren voor een foto bij de rotskoepel, legt Bert zijn arm om mijn schouders.
Ho maar, dat is buiten de security gerekend. ‘Don’t touch’, klinkt het. We hebben eerst niet door wat ze bedoelen…
Ondertussen stik ik bijna in mijn trui.
Als we van het Tempelplein af gaan, waag ik het om mijn trui uit te doen. Hola, daar zijn ze terug om mij ferm onder de voeten te geven.
Braafjes en onderdanig – zo ben ik nu eenmaal - trek ik mijn trui weer aan tot het echt veilig is…

Onze tocht brengt ons naar het bad van Siloë (of Bethsedavijver) waar het verhaal van de genezing van de lamme op sabbat zich afspeelde.

Aanpalend bevindt zich de Sint-Annakerk. Volgens de christelijke traditie zouden Anna en Joachim hier gewoond hebben en zou Maria geboren zijn in een grot onder de basiliek. Het is een mooie, sobere, romaanse kerk zonder tierlantijntjes. Om het met Valeries woorden te zeggen: ‘meer moet dat niet zijn’.
Op deze site huizen Witte Paters. Eén van hen is Frans Bouwen uit de Belgische Kempen. Hij woont en werkt hier al 47 jaar (zie info).

Na deze ontmoeting vatten we de Via Dolorosa aan, de weg die Jeuzs met zijn kruis heeft afgelegd tot de berg Golgotha. Nu is dit een leuke, kleurrijke, bijna feestelijke wandeling doorheen de souks. De sfeer maakt het wel moeilijk om je in de tijd en de situatie van Christus te verplaatsen. Maar bij momenten stilstaan bij het feit dat Hij hier heeft gestapt, laat mij toch niet onberoerd.

In de H. Grafkerk is het een beetje een heksenketel. Voorbij de ingang ligt een grote platte steen waarop Jezus’ lichaam zou zijn gewassen. Heel wat mensen willen bij deze steen neer knielen. Daarboven weer die wirwar van luchters en wierookvaten zoals in de Geboortekerk. We schuiven aan in de file naar de plaats waar een bord te zien is dat het H. Graf aanduidt. Omdat er geen schot in de zaak komt, geven we het op. Het is niet van wezenlijk belang op precies op dié plaats te staan.

Etenstijd: broodje Palestijn (farfala)
Enkele t-shirts gekocht.

Met de bus vaar Yad Vashem, het indrukwekkend Holocaust Memorial. Er is veel volk, veel jonde Israëli’s, veel militairen. We kennen deze geschiedenis redelijk goed en kunnen onze weg vlotjes voortzetten. Gaandeweg bekruipt mij een dubbel gevoel. Ik zie foto’s van borden opgehangen door Duitsers tegen de Joden: niet betreden op gevaar voor eigen leven. Gebeurt nu niet net hetzelfde hier?
Ik zie filmfragmenten van deportaties. Gebeurde/gebeurt dit ook hier niet? Ik zie beelden van de gruwel in de kampen, mensen worden massaal vermoord. Gebeurt dat hier nu niet opnieuw, zij het op kleinere schaal en op een meer sluipende, verborgen manier? Worden de Palestijnen niet langzaam dood geknepen? Is het niet cynisch dat dit museum opgericht is op de plaats waar er een Palestijns dorp was, waarvan de inwoners gedwongen werden te verhuizen en wie toch bleef, vermoord werd?
Het is ongetwijfeld nodig dat de Israëlische jeugd weet hoe hun volk op afschuwelijke manier is afgeslacht… opdat deze geschiedenis zich niet meer herhaalt. Nooit meer! Nergens!Het moet gezegd dat het een schitterende gedenkplaats is, vooral het memoriaal voor de kinderen was INDRUKWEKKEND! De mooiste gedenkplaats die ik ooit heb gezien: een sterrenhemel terwijl je zelf door het pikkedonker loopt. Iedere ster staat voor een vermoord kind; hun namen worden één voor één genoemd. Kippenvel! Knap gedaan!

Na het avondmaal hadden we een eerder toevallige ontmoeting met een gezin van wie drie jaar geleden hun enige zoon van vijftien is doodgeschoten. Hij was op weg om met vrienden te gaan voetballen. Waarom hij werd vermoord, is onduidelijk. Hij zou niets fout hebben gedaan…
Vermoord op zo'n 500 m van de muur
Een levensecht verhaal dat toch wel in de kleren kruipt…

Noot van Robert:

Yad Vashem was voor mij de plaats waar ik het tijdens deze reis emotioneel héél moeilijk had: de vaststelling dat de Joden (terecht!!) verontwaardiging oproepen over de holocaust maar eigenlijk, op de massavernietigingskampen na, vandaag net hetzelfde doen met de Palestijnen.
Leren we dan helemaal niets uit de geschiedenis??
Het maakte me ronduit woedend en liefst van al was ik de confrontatie aangegaan met de jonge militairen die hier rondleiding kregen en had ik hen willen vragen: 'Maar zien jullie dan echt niet dat jullie net hetzelfde doen als op de foto's die hier tentoongesteld worden?'
Ik heb het gehouden bij het neerpennen van mijn mening in het bezoekersboek: heel beleefd maar duidelijk (voor wie het wil begrijpen)...

Uit de brochure van Hilde:

Olijfberg

Hier werden in de 4de eeuw twee kerken gebouwd:

 de Eleona-basiliek (Helena, ca. 327) boven de grot waar Jezus zijn leerlingen onderrichtte. Op deze plaats zou Jezus zijn apostelen het Onze Vader hebben geleerd. De huidige kerk, gesticht door Aurelia Bossi, prinses van Tour d'Auvergne in 1874, wordt hoofdzakelijk met het Onze Vader verbonden. In het kloosterpand is het Onze Vader in een massa talen vertaald. (Lc. 11,1-4; Mc. 11,24-26)
 de Hemelvaartskerk (ca. 370): was achthoekig, getuige de mozaiek van Sancta Pudentiana te Rome (4de eeuw); de binnenruimte was rond, met open dak en hemelvaartskapel in het centrum. De kruisvaarders verbouwden de kerk en bouwden er ook een augustijnenklooster. In 1187 liet Saladdin dat klooster afbreken en maakte hij van deze plaats een islamitisch heiligdom.

 

‘Dominus Flevit’ (‘de Heer weent) is een kerk die verwijst naar de plaats waar Jezus over Jeruzalem weende. Toen hij op Palmzondag, door het volk bejubeld, de Olijfberg afdaalde, huilde hij bij de aanblik van Jeruzalem omdat hij de ondergang van de stad voorzag (Lc. 19,41-44). Op de fundamenten van een kleine Byzantijnse kerk uit de 6e eeuw bouwde de Italiaanse architect Barluzzi een nieuwe kerk – in de vorm van een traan – die in 1955 werd gewijd.

 

Kerk van alle Naties - Gethsemanekerk (in het Aramees : ‘olijfpers’)

Aan de voet van de Olijfberg, vlak bij acht eeuwenoude olijfbomen, stond al vroeg een Byzantijnse ‘Basilica van de Doodsangst’. Die werd in 614 door de Perzen verwoest. Tussen 1919 en 1924 werd hier een nieuwe kerk gebouwd, naar een ontwerp van de Italiaanse architect Barluzzi. Het geld voor de bouw van de kerk kwam van schenkingen uit vele landen, waardoor ze de naam ‘Kerk van Alle Naties’ kreeg. Het clair-obscur roept de herinnering aan de doodsangst van Jezus op Witte Donderdag op. In de apsis ziet men nog een rotsblok dat door de traditie de ‘rots van de doodsangst’ wordt genoemd. Resten van mozaïeken zijn nog een overblijfsel van de Byzantijnse kerk.

 

Kedrondal en helling Olijfberg

Het Kedrondal (dal van Josafat) is de traditionele plaats van het Laatste Oordeel. Vandaar de vele grafmonumenten in het dal en op de hellingen (tegen de Tempelberg: moslims; tegen de Olijfberg: joodse graven; in het dal zelf: christenen). De grote grafmonumenten verder in het dal dateren uit de Hasmonese periode en bestaan telkens uit een in de rots uitgekapt 'monument', met daarachter liggende necropool. De benamingen zijn onecht, maar zijn dragers van interessante tradities:

 het monument met kegelvormig dak, Ionische zuilen en Dorische fries, wordt 'Graf van Absalom' genoemd (2 Sam.18,18); de daarachter liggende necropool: 'Graf van Josafat' (koning van Juda, 872-849)
 het monument met piramide-dak, Ionische kapitelen en Egyptische kroonlijst, wordt het 'Graf van Zacharias' genoemd, de priester/profeet die vermoord werd tussen tempel en altaar.

 

De heuvel van Ofel

Op deze kleine heuvel bevond zich de oude stad van David en nu nog zijn er graven van de koningen van Juda.

Aan de voet ervan ligt de enige bron van Jeruzalem, de Gihon, door de christenen de bron van de maagd Maria genoemd (Ain Sitti Mariam). Moslims noemen die bron Umm ad-Darag (moeder van de trappen) omwille van de 32 trappen die je moet afdalen om ze te bereiken.

Door een gril van de natuur (sifon-effect) houdt ze in de winter tweemaal per dag op met vloeien. Bij deze bron werd Salomon tot koning gezalfd.

 

Het Bad van Siloë of Bethesdavijver

Ten zuiden van Ofel ligt dit bekken dat gevoed wordt door de Gihonbron langs de Ezechiastunnel. Hier speelde het verhaal van de genezing van de blindgeborene zich af. (Joh. 9)

 

De kerk van de Heilige Anna

De Sint-Annakerk is gewijd aan Anna en Joachim . Volgens de christelijke traditie woonden zij op deze plaats en werd de Maagd Maria geboren in een grot onder de basiliek.

Tussen 422 en 458 werd door de patriarch van Jeruzalem bij de Baden van Bethesda , die tot de eerste eeuw de enige watervoorziening voor de Tempelberg vormden, een basilica gebouwd van 45 bij 18 meter, gesteund door zeven bogen. In 1010 werd die compleet vernietigd door de Arabieren.

In 1099 veroverden de kruisvaarders Jeruzalem en herbouwden de basilica. In 1140 verving een grotere kerk het eerdere gebouw; deze grotere kerk werd opgericht aan de zuidzijde van de Baden van Bethesda boven de grot waar Maria zou zijn geboren.

In 1874 werd het door Frankrijk aan de Witte Paters toevertrouwd, die er tot op vandaag verblijven. De site is een van de vier Franse extraterritoriale gebieden in Jeruzalem, die beheerd worden door de administratie van het Franse Consulaat in Jeruzalem.

 

Heilige Graf of Verrijzeniskerk

De toegang is via de Voorhof, aan de zuidkant. Dit is eigenlijk een zijingang; de oorspronkelijke toegang lag langs de 'Cardo' in het oosten.

Twee grote bouwfasen:

 Byzantijns (Helena en Constantijn, 4de eeuw): vooral de grote rotonde (het eigenlijke grafmonument); tegenover de rotonde richting oosten lag een open atrium met Calvarie en de eigenlijke basiliek met apsis naar het westen, d.w.z. in de richting van het graf.
 De Kruisvaarders heroriënteerden het gebouw, met het koor naar het oosten.

Drie 'heilige' plaatsen:

 Calvarieberg, op de verdieping rechts van de inkom
 grot van de kruisvinding (Helenakapel), oostelijk van de kooromgang
 het heilige graf in de rotonde, 19de eeuws monument naar oudere modellen

Verder:

 onder de Calvarieberg: Adamkapel, met sporen van de rots en de begraafplaats van Godfried van Bouillon
 tegenover de ingang: steen van de zalving
 aan de achterkant van het grafmonument in de kapel van de Kopten: resten van het grafmonument uit de periode van de kruisvaarders

BELANGRIJK: buiten de rotonde, te bereiken via de kapel van de Jakobieten, resten van de necropool uit het begin van onze tijdrekening, waarop de kerk werd gebouwd ('graf van Jozef van Arimathea').

Er zijn geen beslissende, historische of archeologische redenen, om het heilig Graf te gaan zoeken buiten de huidige oude stad.

 

Ter info:

Citadel bij de Jaffapoort

De Citadel is het westelijke verdedigingspunt van de oude stad. Ondanks de benaming 'Toren van David' uit de tijd van de kruisvaarders, heeft deze vesting niets te maken met koning David. Het waren de Hasmoneeën (2de en 1ste eeuw voor Chr.) die hier een nieuwe Acropolis (burcht en paleis) bouwden en daarbij misschien ook de oude bijbelse naam 'Stad van David' gebruikten. De oude Acropolis lag op de Ofel.

Herodes de Grote verbouwde de burcht en het paleis en gaf aan een van de torens de naam van zijn broer Phasaël, aan een andere die van zijn Hasmonese vrouw Marianne; een derde toren droeg de naam Hippicus.

De residentiestad van de Romeinse procuratoren was Caesarea Maritima. Bij overkomst naar Jeruzalem verbleven zij in de citadel en het aanpalende paleis. Daarom wordt de veroordeling van Jezus door Pontius Pilatus best hier gesitueerd, en niet in de Antoniaburcht (via Dolorosa).

 

Woestijn van Juda

De weg van Jeruzalem naar Jericho loopt door de Woestijn van Juda. De uitgestrekte, zanderige valleien worden slechts af en toe door zwarte bedoïenententen, donkere vrouwengestalten, schaapskudden en kamelen verlevendigd. Hier en daar liggen ook een paar nieuwe militaire nederzettingen van het Israëlische leger. Links van de weg Khan Kathrm, een vervallen Turkse karavanserail met muurresten uit een nog eerdere periode. Al sinds de 14de eeuw toont men de bezoeker hier de Herberg van de barmhartige Samaritaan.

Bijbelteksten:

  • Op weg naar Jericho: Lc. 10, 25 – 37 (Barmhartige Samaritaan)
  • Genezing van de blinde (Bartimeüs): Mc. 10, 46 – 52
  • Verhaal van Zacheüs: Lc. 19, 1 – 10
  • (Inname van Jericho: Josua 6)

Contacten:

Links:

Volgende dag